Zespół Badawczy nad Dialektami Białoruskimi
Zespół Badawczy nad Dialektami Białoruskimi
Zespół badawczy nad dialektami białoruskimi został powołany zarządzeniem Dziekana Wydziału Lingwistyki Stosowanej UW z dnia 2 grudnia 2024 r. na okres dwóch lat. Gromadzi on najważniejszych białorutenistów-dialektologów, którzy będą pracować nad wybranymi zagadnieniami związanymi z gwarami białoruskimi, funkcjonującymi w granicach Unii Europejskiej, tj. na obszarze Polski, Litwy i Łotwy.
Dialektologia słowiańska w ostatnich latach przeżywa renesans, co wiąże się z jednej strony z wykorzystywaniem najnowszych technologii, metod badawczych pokrewnych dyscyplin, jak i ponownym zainteresowaniem antropologią życia codziennego. Dialektologia białoruska po II wojnie światowej przeżywała swój rozkwit, szczególnie w okresie powstawania wielkich prac geolingwistycznych. Poza granicami Białorusi dwie jednostki mają wyjątkowo bogatą i długą tradycję badań w tym zakresie – Katedra Białorutenistyki UW oraz Instytut Slawistyki PAN. W ostatnich latach zauważalny był znaczący spadek zainteresowania dialektologią białorutenistyczną (na Białorusi) i prawie całkowitym jest zanikiem poza granicami Białorusi.
Zmiany społeczno-ekonomiczne w północno-wschodniej Polsce, pojawienie się po sierpniu 2020 r. wielkiej emigracji białoruskiej w krajach Unii Europejskiej oraz wydarzenia na Białorusi spowodowały, że badania białorutenistyczne w ościennych krajach nie tylko zyskały na znaczeniu, ale część fundamentalnych badań można prowadzić tylko w centrach zagranicznych, np. w Polsce czy na Litwie. Dlatego też pojawiła się idea stworzenia międzynarodowego Zespołu Badawczego nad Dialektami Białoruskimi, aby powrócić do dobrej tradycji badań dialektologicznych Katedry Białorutenistyki UW, realizować projekty związane z gwarami białoruskimi i dwujęzycznością na pograniczu UE i Białorusi i włączyć dialektologię białoruską w nurt najnowszych badań slawistycznych i światowych w tym zakresie.
Skład zespołu badawczego:
Kierownik zespołu: dr hab. Mirosław Jankowiak
Zagraniczni członkowie Zespołu:
- dr Curt Woolhiser (Boston College, USA)
- dr Kristian Roncero (Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium)
- dr Inna Kalita (Instytut Białoruski w Pradze)
- mgr Vratislav Karpíšek (doktorant Uniwersytetu Karola w Pradze)
Krajowi członkowie Zespołu:
- dr hab. Mirosław Jankowiak (Katedra Białorutenistyki UW)
- dr hab. Nina Barszczewska, prof. emerytowana (Katedra Białorutenistyki UW)
- mgr. Maryla Chaustowicz (Katedra Białorutenistyki UW)
- mgr Mateusz Kwiatkowski (doktorant Katedry Białorutenistyki UW)
- dr hab. Jadwiga Kozłowska-Doda, prof. UMCS (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie)
- dr hab. Anna Żebrowska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
- dr hab. Katarzyna Konczewska, prof. IJP PAN (Instytut Języka Polskiego PAN)
- dr Vadzim Shkliaryk (niezależny badacz)
Zakres prac Zespołu:
- systematyczne spotkania Zespołu w celu omawiania bieżących spraw naukowych i planów, dyskutowania oraz zapraszanie gości z innych jednostek naukowych i uniwersyteckich na wykłady gościnne,
- organizowanie i przeprowadzanie corocznych ekspedycji dialektologicznych na Podlasiu, Litwie i Łotwie w celu nagrywania gwar białoruskich,
- opracowywanie zebranego materiału, tworzenie archiwum, słowników i korpusu tekstów,
- opis struktury gwar białoruskich w Polsce i poza granicami Białorusi oraz badanie dwujęzyczności i sytuacji socjolingwistycznej, w tym żywotności etnolingwistycznej w granicach UE,
- wsparcie merytoryczno-instytucjonalne dla doktorantów, kształcenie przyszłych dialektologów-białorutenistów,
- druk publikacji dialektologicznych, organizowanie konferencji, workshop-ów itp.
Cele szczegółowe na okres dwuletni:
- przeprowadzanie ekspedycji dialektologicznych w Polsce, na Litwie i Łotwie,
- wydanie wybranych prac dialektologicznych, powstałych w KB UW,
- opracowanie koncepcji leksykonu dialektów białoruskich w Unii Europejskiej,
- zorganizowanie workshop-u poświęconego gwarom białoruskim funkcjonującym w UE i na pograniczach,
- opracowanie koncepcji stworzenia serii gwarowych słowników regionalnych,
- opracowanie koncepcji tworzenia korpusu gwar białoruskich w UE.
Skład Zespołu:
DR HAB. MIROSŁAW JANKOWIAK – kierownik Zespołu. Absolwent Katedry Białorutenistyki UW, białorutenista, dialektolog specjalizujący się w gwarach białoruskich funkcjonujących poza granicami Białorusi i zagadnieniami pograniczy językowych, pracował w Instytucie Slawistyki PAN (lata 2008-2017) i Instytucie Słowiańskim Czeskiej Akademii Nauk (od 2018), od wielu lat współpracuje z Instytutem Języka Litewskiego w Wilnie oraz Instytutem Języka Łotewskiego w Rydze. Autor kilku monografii autorskich: Gwary białoruskie na Łotwie w rejonie krasławskim. Studium socjolingwistyczne (Warszawa 2009), Współczesne gwary białoruskie na Łotwie. Charakterystyka. Wybór tekstów (Praga 2018), Leksyka gwar białoruskich na Litwie. Dziedzictwo językowe pogranicza bałtycko-słowiańskiego (Praga 2022), Współczesne gwary białoruskie na Litwie. Rejon orański (Wilno 2023), Gwary białoruskie na Łotwie jako przykład leksykalnego dziedzictwa pogranicza bałtycko-słowiańskiego (Praga 2025), współautor Dialektologii białoruskiej (Warszawa 2012, z N. Barszczewską), współredaktor monografii Slovanské dialekty v jazykovém kontaktu. Nářeční lexikum v pomezních oblastech v minulosti a současnosti (Praga 2020) oraz Slovanské dialekty v době digitálních technologií. Nářeční prameny a jejich současné zpracování (Praga 2025), autor ponad 100 artykułów naukowych.
https://kb.uw.edu.pl/katedra/pracownicy/dr-hab-miroslaw-jankowiak/
http://www.slu.cas.cz/zamestnanci/jankowiak.html
DR HAB. NINA BARSZCZEWSKA, PROF. EMERYTOWANA UW – honorowy członek Zespołu, emerytowana profesor Katedry Białorutenistyki UW, wieloletnia kierownik Katedry. Zajmuje się dialektologią białoruską, zagadnieniami pograniczy językowych i historią języka białoruskiego, współautorka monografii: Słownik nazw terenowych północno-wschodniej Polski (Warszawa 1992), Dialektologia białoruska (2012), współredaktorka trzytomowej monografii pt. Kulturowo językowe dziedzictwo Podlasia (Warszawa 2016) oraz ponad 100 artykułów naukowych. Przez wiele lat prowadziła dla studentów zajęcia z dialektologii i zagadnień pograniczy językowych.
MGR MATEUSZ KWIATKOWSKI – członek Zespołu. Absolwent Katedry Białorutenistyki UW, doktorant Katedry. Przygotowuje rozprawę doktorską pt. Leksyka gwar białoruskich Sokólszczyzny w aspekcie arealnym i czasowym.
https://kb.uw.edu.pl/katedra/pracownicy/
MGR MARYLA CHAUSTOWICZ – członek Zespołu. Pracuje w Katedrze Białorutenistyki UW. Wykłada w Katedrze m.in. dialektologię białoruską i gramatykę historyczną języka białoruskiego.
https://kb.uw.edu.pl/katedra/pracownicy/chaustowicz-maryla/
Członkowie zewnętrzni:
DR HAB. KATARZYNA nz, PROF. IJP PAN – członek Zespołu, profesor Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie. Dialektolożka, socjolingwistka, zajmuje się białorusko-bałtycko-polskim pograniczem. Autorka dwóch monografii: Polacy i język polski na Grodzieńszczyźnie (Kraków 2021) oraz Wałaczajka. Zbiory Muzeum Etnograficznego w Krakowie z terenu Białorusi w badaniach językowo-kulturowych (Kraków 2024) oraz 70 artykułów naukowych.
DR HAB. ANNA ŻEBROWSKA – członek Zespołu, profesor Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, założycielka i kierowniczka tamtejszego Zakładu Białorutenistyki. Dialektolożka, zajmuje się językowymi pograniczami Białorusi, autorka m.in. monografii pt. Komarowszczyzna. Język pogranicza białorusko-polsko-litewskiego (Poznań 2019) i kilkudziesięciu artykułów naukowych.
https://amu.edu.pl/uniwersytet/wyszukiwarka-pracownikow/osobaid=10001596&alias=Anna-%C5%BBebrowska
DR HAB. JADWIGA KOZŁOWSKA-DODA – członek Zespołu, profesor Uniwersytetu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie. Specjalizuje się w m.in. w języku polskim bałtycko-słowiańskiego pogranicza oraz językiem białoruskim. Autorka monografii: Паняцце дом у сучаснай беларускай мове oraz Tożsamość, losy i język najstarszych mieszkańców okolic Dociszek na Białorusi (na podstawie badań terenowych z przełomu XX i XXI w.) (2021) oraz ponad 60 artykułów naukowych.
https://www.umcs.pl/pl/addres-book-employee,1132,pl.html
DR VADZIM SHKLIARYK – niezależny badacz, wcześniej pracownik Zakładu Dialektologii i Geografii Lingwistycznej Instytutu Językoznawstwa NANB, zajmuje się dialektami Białorusi oraz onomastyką. Autor monografii pt.: Мікратапанімія Усходняга Палесся ў кантэксце развіцця рэгіянальнай лексічнай сістэмы (Mińsk 2017) i wielu artykułów w tym zakresie.
Dr CURT WOOLHISER – członek Zespołu, obecnie pracownik Boston College, Katedra Studiów Wschodnich, Słowiańskich i Germańskich. Wcześniej związanym z Uniwersytetem Harvarda, Uniwersytetem Brandeis. Zajmuje się lingwistyką, socjolingwistyką, w tym językiem białoruskim oraz mową podlaską. Autor monografii: Cognates in Contact: The Dialects of the Polish-Belarusian Borderlands and the Typology of Contact-Induced Innovation oraz kilkudziesięciu artykułów.
DR KRISTIAN RONCERO – członek Zespołu. Pracuje na Uniwersytecie Ludwika Maksymiliana w Monachium, Filologia Słowiańska, hiszpański lingwista, dialektolog, bada gwary poleskie i podlaskie okające. Napisał rozprawę doktorską pt. A Typological Approach to West Polesian Morphology and Syntax. Poświęcił szereg artykułów gwarom Polesia i Podlasia.
https://www.sheffield.ac.uk/slc/people/academic/kristian-roncero,
DR INNA KALITA – członek zespołu, Instytut Białoruski w Pradze, niezależna badaczka. Wieloletni pracownik Uniwersytetu im. J.E. Purkyně w Uściu nad Łabą. Lingwistka, dydaktyk, białorutenistka, interesuje się m.in. frazeologią, komparatystyką, socjolingwistyką i gwarami poleskimi. Autorka 7 monografii, autorka i współautorka 7 podręczników dla studentów oraz ponad 100 artykułów naukowych. Współautorka monografii pt. Gender in Language, Speech and Dialects. Belarusian Experience.
MGR VRATISLAV KARPÍŠEK – doktorant Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Karola w Pradze, interesuje się gwarami Podlasia, temat planowanej rozprawy doktorskiej: Východoslovanské okající dialekty v Polsku: současný stav, fenomén vitality, perspektivy.